نقش های ایرانی از متنوع ترین نقوش تمدنی به حساب می آیند. آرایه هایی که به خاطر کاربرد بر مواد مختلف و کارکرد تژیینی، مورد توجه بسیاری از هنرمندان واقع شده است. هیچ گاه این عناصر در هنر ایرانی غایب نبوده اند.
مطالعات تطبیقی و بین تمدنی نیز تاثیرات و مهاجرت ها یا تداخل فرهنگ ها را مشخص کرده است. مثلا میتوان تاثیر هنر ساسانی را با گسترش تاثیر و اثار به جا مانده از ان در تمدن های هم جوار و حتی دور شناسایی کرد. یکی از این مسیرها ی تمدنی که این تاثیرات رانشان‌میدهد جاده ابریشم است.
نقوش مانند نقشه ها یا ژن های فرهنگی عمل میکنند که محدودیتی در ماده نیز ندارند و انها را میتوان کمابیش در همه دست ساخته های انسان مشاهده نمود .
این مثال خود نشان دهنده نفوذ و تاثیر نقوش در هنر گذشته است. در هنر مدرن تاثیر نقوش کم رنگ میشود هر چند هرگز نقوش از جلوه های اثار هنر مدرن حذف نمیشود. از طرفی این مهم به شهر نشینی و کمرنگ شدن هنر های دستی و سطح پایین فرض شدن آن ها نیز مربوط میشود و از طرفی به گرایش حذف هر آرایه د تزیین در روحیه فرومالیستی، مدرنیستها نیز ارتباط دارد.
هر چند هنرمندانی چون ماری کاسات و هانری ماتیش نیز از نقش در اثارشان بهره گرفتند و جنبش های چون ارت دکو و ارت نوو سعی در نزدیکی هنرهای دستی در هنر ناب داشتند.
اما در پایان قرن ۲۰این هنرمندان متعلق به جنبش موسوم به نقش و تزیین بودند که مبانی نظری و شک جدی خود از تقسیم بندی مرسوم مدرنیست ها را مطرح کردند. نکته جالب توجه اینکه این هنر تزیینی و شرق گرایانه را متعلق به زنان در نظر گرفتند و ان راحقیر تلقی کردند. با این چشم انداز نقوش در هنر رفته رفته جایگاه خود را بازیافت و کارکردهای تازه تری نیز پیدا کرد.
از جدیدترین تقسیم بندی نقوش میتوان به نقوش محاوره ای که در ان چاپ و نقش مختلف و خط و نوشته استفاده میشود و نقوش مخالف که از شیوه کنار هم چینی عناصر مختلف شبیه به اثار پاپ ارت و انعکاس اشکال استفاده میشود نام برد.
در هنر معاصر ایران شاهد کارکردهای متفاوتی از نقوش در سطوح مختلف هستیم .
نقاشانی چون قندریز ،عربشاهی و مکتب موسوم به سقاخانه که از خطوط و نقوش به شکلی فرمالیستی بهره برداری کرده اند را میتوان در چشم انداز هنر مدرن ایرانی ارزیابی نمود.
که بعضی از هنرمندان چون پرویز تناولی سعی کرده اند به ان شکل مفهومی نیز بدهند.
مجموعه مجسمه های هیچ منیر فرمانروایان در آینه های خویش از نقوش اسلامی بهره میگیرد.
مریم نوری
