چالش های مدیریت شهری تهران
سایه ی سیاست بر الگوهای جهانی توسعه و ...

مدیریت شهری زمانی به موفقیت دست مییابد که بر پایه اصول شفافیت، تخصصگرایی، پایداری و مشارکت عمومی استوار باشد. در این میان، نقش جریانهای سیاسی در ایران و تأثیر آنها بر انتخاب مدیران شهری، بهویژه در شهر تهران، از عوامل مهمی است که مانع از دستیابی به مدیریت شهری ایدهآل میشود. در این مطلب، ضمن بررسی شهر توکیو بهعنوان الگویی موفق، به چالشهای تهران با محوریت سیاستزدگی، تغییرات مدیریتی اتوبوسی و عدم تخصصگرایی میپردازیم.
توکیو: الگویی از مدیریت شهری موفق
توکیو یکی از موفقترین شهرهای دنیا در مدیریت شهری است. ویژگیهای اصلی این شهر عبارتاند از :
۱. پایداری زیستمحیطی
• حملونقل عمومی پیشرفته: شبکه گسترده مترو و قطار شهری توکیو، کارآمدترین سیستم حملونقل عمومی جهان است که بیش از ۸۰٪ مردم را جابهجا میکند.
• مدیریت آلودگی هوا: برنامههای دقیق برای کاهش آلایندهها، استفاده از خودروهای برقی، و کنترل انتشار کربن.
• فضای سبز گسترده: توکیو با وجود جمعیت بالا، پارکها و فضای سبز متعددی دارد که کیفیت زندگی شهروندان را ارتقاء داده است.
۲. ثبات مدیریتی و انتخاب تخصصگرایانه
• شهردار توکیو از طریق انتخابات مستقیم توسط مردم انتخاب میشود.
• مدیران شهری با رویکرد شایستهسالاری منصوب میشوند و برنامههای بلندمدت شهری از طریق سیاستهای پایدار اجرا میگردد.
• دوره تصدی شهردار: چهار سال، با امکان انتخاب مجدد.
۳. حاکمیت مبتنی بر مشارکت عمومی
• مردم در سیاستگذاری شهری نقش مستقیم دارند و مدیریت شهری شفافیت کامل در اجرای برنامهها دارد.
• توجه به نیازهای محلی و برنامهریزی براساس نظرسنجیها و خواستههای شهروندان.
۴. برنامهریزی شهری منظم
• زیرساختهای مقاوم در برابر زلزله: توکیو با قرار گرفتن در یکی از زلزلهخیزترین مناطق جهان، به زیرساختهای پیشرفتهای مجهز است که از تلفات جانی و مالی جلوگیری میکند.
• توسعه متوازن: رشد متوازن خدمات شهری در همه مناطق شهر، بدون تمرکز صرف بر مرکز.
چالشهای مدیریت شهری در تهران
در مقابل، مدیریت شهری تهران با چالشهای زیر روبرو است:
۱. سیاستزدگی و عدم تخصصگرایی
• انتخاب شهرداران و مدیران شهری در تهران بهشدت تحت تأثیر جناحهای سیاسی (اصولگرا و اصلاحطلب) است.
• تغییرات مدیریتی اتوبوسی با هر دوره سیاسی جدید، ثبات مدیریتی را از بین میبرد و پروژههای بلندمدت شهری نیمهتمام باقی میمانند.
• بسیاری از مدیران شهری فاقد تجربه و دانش کافی در زمینه مدیریت شهری هستند و بیشتر به دلیل وابستگیهای سیاسی منصوب میشوند.
۲. آلودگی هوا و بحران زیستمحیطی
• تهران یکی از آلودهترین شهرهای جهان است و اقدامات کافی برای کاهش آلودگی هوا انجام نشده است.
• استفاده بیشازحد از خودروهای شخصی، نبود زیرساختهای مناسب برای حملونقل عمومی، و کمبود فضای سبز، این مشکلات را تشدید کرده است.
۳. فساد اداری و کاهش اعتماد عمومی
• عدم شفافیت در سیاستگذاری شهری و فساد اداری باعث کاهش اعتماد مردم به مدیریت شهری شده است.
۰ مشارکت مردم در تصمیمگیریها بسیار محدود است و این موضوع منجر به بیتفاوتی عمومی نسبت به مسائل شهری شده است.
۴. زیرساختهای ناکارآمد و نامتوازن
• رشد نامتوازن شهر باعث تمرکز بیشازحد خدمات و زیرساختها در مناطق مرکزی شده است، در حالی که مناطق حاشیهای از امکانات اولیه محروم هستند.
• فرسودگی زیرساختها و نبود برنامهریزی برای مقاومسازی در برابر زلزله، تهران را با خطرات جدی مواجه کرده است.
مقایسه تهران و توکیو: دو جهان متفاوت
ویژگی های توکیو و تهران
توکیو: جمعیت ۱۴ میلیون نفر
تهران: جمعیت۱۴ میلیون نفر
توکیو: مساحت ۶۱۹ کیلومتر مربع
تهران: مساحت ۷۳۰ کیلومتر مربع
توکیو: حملونقل عمومی پیشرفته، دقیق، و گسترده
تهران: ناکافی و پرهزینه
توکیو: آلودگی هوا کنترلشده و پایدار
تهران: یکی از آلودهترین شهرهای جهان
توکیو: فضای سبز متناسب با استانداردهای جهانی
تهران: کمتر از استانداردهای جهانی
توکیو : انتخاب شهردار انتخابات مستقیم توسط مردم
تهران : انتخاب توسط شورای شهر و تأیید وزارت کشور
توکیو :ثبات مدیریتی بالا
تهران : مبتنی بر شایستگی پایین و تحت تأثیر سیاستزدگی.
راهکارهایی برای مدیریت شهری بهتر در تهران
۱. کاهش نفوذ سیاست در مدیریت شهری:
انتخاب مدیران شهری باید بر اساس تخصص و شایستگی باشد، نه گرایشهای سیاسی.
۲. توسعه حملونقل عمومی:
سرمایهگذاری در گسترش و بهبود حملونقل عمومی مانند مترو و اتوبوسهای برقی برای کاهش ترافیک و آلودگی هوا.
۳. افزایش فضای سبز:
اجرای برنامههای بلندمدت برای افزایش سرانه فضای سبز و حفاظت از منابع طبیعی.
۴. ایجاد ثبات مدیریتی:
جلوگیری از تغییرات گسترده مدیریتی با هر دوره سیاسی و الزام به تکمیل پروژههای بلندمدت.
۵. تقویت مشارکت مردمی:
افزایش شفافیت در تصمیمگیریها و ایجاد سازوکارهایی برای مشارکت شهروندان در سیاستگذاریهای شهری.
۶. آموزش و تربیت مدیران شهری:
برگزاری دورههای تخصصی برای ارتقاء مهارت و دانش مدیران شهری.
نتیجهگیری
توکیو نشان میدهد که مدیریت شهری موفق با تکیه بر شایستگی، شفافیت، و پایداری زیستمحیطی میتواند زندگی بهتری برای شهروندان فراهم کند. تهران با وجود چالشها و مشکلات، ظرفیتهای بسیاری برای بهبود دارد، اما این امر مستلزم کاهش سیاستزدگی، ثبات مدیریتی، و برنامهریزی علمی است.
روح اله نصیری
دکترای مدیریت دولتی(خط مشی گذاری)